Τζωρτζ λάιρ Σάρις
Το εξαιρετικά αμφίβολο γεγονός που έλαβε χώρα πριν από 25 χρόνια σε τέτοιες μέρες θα είναι το πιο σοβαρό προοίμιο κρίση της Ιίας, φέρνοντας ανάσα στην Ελλάδα και την Τουρκία πριν από τον πόλεμο.
Η παραμονή των Χριστουγέννων 1995 είναι η νύχτα της 25ης Δεκεμβρίου. Το τουρκοκυπριακό φορτηγό πλοίο “Figen Akat” βυθίστηκε κατά λάθος (;) Σε ρηχά νερά, μια ανάσα μακριά από τη Μικρή Ίμια (ή το Μικρό Λίμνη). Είναι ακόμα ένα ασήμαντο βραχώδες νησί στο νοτιοανατολικό Αιγαίο Πέλαγος, το μέγεθος του οποίου είναι περίπου το μέγεθος ενός γηπέδου ποδοσφαίρου. Δεν μπορεί να κατοικηθεί, δεν έχει επίπεδη γη և, φυσικά, δεν δίνει τίποτα. Το ίδιο ισχύει και για τη γείτονα Μέγαλη Ενας: (ή Μέγαλο Λίμνη), με τη μόνη διαφορά ότι βγαίνει λίγο γρασίδι, έτσι ένας γέρος από την Κάλυμνο άφησε τα 30 παιδιά του εκεί να βόσκουν, επισκέπτοντάς τα τακτικά για να παρέχουν στα ζώα νερό και επιπλέον φαγητό.
Άρνηση βοήθειας του Τούρκου καπετάνιου
Μόλις γίνει γνωστή η αιτιολόγηση, το κοντινό λιμάνι της Καλύμνου θα στείλει έναν κορμό για την απόσπασή του, σύμφωνα με τους διεθνείς κανονισμούς διάσωσης. Αλλά ο Τούρκος καπετάνιος αρνείται. Ισχυρίζεται ότι βρίσκεται στα νερά της πατρίδας του, οπότε η Φρουρά της Ανατολικής Ακτής πρέπει να τον βοηθήσει. Οι αρχές της Καλύμνου αναζητούν λύση από τα υψηλότερα επίπεδα.
Είναι αυγή την Πέμπτη 26 Δεκεμβρίου. Η λιμενική αρχή ενημερώνει την αρμόδια διεύθυνση του Υπουργείου Εξωτερικών, η οποία με τη σειρά της επικοινωνεί με τη Διεύθυνση Ελληνικών Υποθέσεων του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών μέσω του Γραμματέα της Ελληνικής Πρεσβείας στην Άγκυρα Ιωάννης Παπαμελειτίου. “Ο καπετάνιος και το πλήρωμα κινδυνεύουν στη θάλασσα εάν δεν δεχτούν τη βοήθεια του ρυμουλκού μας, το οποίο είναι έτοιμο να κόψει το πλοίο”, ανέφεραν. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Άλκης Κουρκούλας στο βιβλίο του “Ίμια, μια κριτική προσέγγιση του τουρκικού παράγοντα” (που εκδόθηκε από τον Ι. Σιδέρη) εξηγεί την άρνηση του καπετάνιου παρέχοντας ένα επιπλέον σχόλιο. Εάν αποδεχόταν την ελληνική ομάδα, θα έπρεπε να πληρώσει $ 300.000- $ 400.000.
Τέθηκε το ζήτημα της ιδιοκτησίας των νησιών
1995 Την επόμενη μέρα, στις 27 Δεκεμβρίου, η απάντηση που δόθηκε από τον επικεφαλής του Τμήματος Ελληνικών Υποθέσεων του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, Αχμέτ Μπάνγκογλου, κάνει όλους να σκέφτονται. Κάλεσε τον Αλέξανδρο Κούγιου, σύμβουλο της ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα, και είπε ότι ανεξάρτητα από το ποιος έσωσε το πλοίο, υπήρχε ένα κοινό πρόβλημα με την Ίμια. Είναι σαφές ότι κάτι δεν πάει καλά.
Τέλος, στις 28 Δεκεμβρίου, δύο ελληνικά ρυμουλκά διέσχισαν πραγματικά το φορτηγό πλοίο, αλλά η σύγκρουση στην απέναντι ακτή του Αιγαίου είχε μόλις ξεκινήσει. Το εν λόγω φορτηγό “Figen Akat” συνοδεύεται από ελληνικά πλοία στο λιμάνι του Κουλούκ.
Συμπτωματικά, ένας Τούρκος μαχητής F-4 συντρίβεται κοντά στη Λέσβο
Συμπτωματικά, το ίδιο πρωί, ένα τουρκικό μαχητικό F-4 Phantom έπεσε στα χωρικά ύδατα της Λέσβου. Συμμετείχε σε αεροπορική μάχη με Έλληνες μαχητικούς υπερασπιστές του εναέριου χώρου μας, τον οποίο παραβίασε. Στην πραγματικότητα, ο Τούρκος πιλότος διασώθηκε με τη βοήθεια των Ελλήνων.
Στην Αθήνα, ο πρωθυπουργός αντιμετωπίζεται για σοβαρή ασθένεια
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πολιτική κατάσταση τόσο στην Αθήνα όσο και στην Άγκυρα είναι τεταμένη. Ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου νοσηλεύεται στο Κέντρο Καρδιακής Χειρουργικής του Ωνάση από τα μέσα Νοεμβρίου χωρίς καμία επαφή με το περιβάλλον και ο αγώνας κληρονομιάς των Δελφινιών του ΠΑΣΟΚ έχει ήδη ξεκινήσει. Στην πραγματικότητα, η Νέα Δημοκρατία εξέδωσε δήλωση που ανέφερε ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να παραμείνει ανεπιτήδευτη επειδή οι ηγέτες του κινήματος δεν τολμούσαν να αναλάβουν τις ευθύνες τους.
Απαιτείται κυβέρνηση στην Άγκυρα
Από την άλλη πλευρά, εκείνες τις ημέρες στην Άγκυρα η διαδικασία σχηματισμού συμμαχικής κυβέρνησης έφτασε στο αποκορύφωμά της, καθώς κανένα κόμμα δεν έχει την απαραίτητη πλειοψηφία. Στις εκλογές της 24ης Δεκεμβρίου, το Ισλαμικό Κόμμα Ευημερίας του Nezmedin Erbakan κέρδισε 21,32%, το Κόμμα Πατρίδας του Mesut Gilmaz 19,65%, το Illyrian Party του Tansu Illerrian 19,2%, το Δημοκρατικό Δημοκρατικό Αριστερά του Bulent Ecevit 14 , 66% και Deniz Baikal – Λαϊκό Κόμμα “Ρεπουμπλικανών” – 10,71%.
Στις 29 Δεκεμβρίου, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε προφορική δήλωση στον αρμόδιο Έλληνα ισχυριζόμενο ότι τα δύο νησιά ανήκαν σε αυτά και ότι είχαν καταχωριστεί στο κτηματολόγιο του Νομού Bodrum. Στην Αθήνα, το Συμβούλιο Υπουργών προεδρεύει ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Υπουργός Εσωτερικών, Υπουργός Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης Άκης Οκατσόπουλος, ο οποίος “ασχολήθηκε το 1996. Σχεδιάζοντας “, όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες χάνουν την πιθανότητα ελληνοτουρκικής σύγκρουσης
Λίγες είκοσι τέσσερις ώρες αργότερα Οι Ηνωμένες Πολιτείες κάνουν την πρώτη επίσημη παρέμβασή τουςΌπως θυμάται ο δημοσιογράφος Κώστας Μάρδας στο δικό του βιβλίο, “Pre-Chemical War. Από τον Σεπτέμβριο έως την κρίση των Ιμίων (1955-1996) Σε επιστολή της 4ης Ιανουαρίου από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον σε Έλληνες γερουσιαστές που διαμαρτύρονταν για την πώληση αμερικανικών πυραύλων ATCMS στην Τουρκία, τους είπε ότι τα ειδικά οπλικά συστήματα συνδέονται με την άμυνα ενάντια στο Ιράκ, τη Συρία και το Ιράν. :
Ωστόσο, επεσήμανε την πιθανότητα ελληνοτουρκικής σύγκρουσης. “Συνεχίζουμε να παροτρύνουμε την Άγκυρα – την Αθήνα να λάβει μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης για να αποτρέψει την κλιμάκωση του συμβάντος στο Αιγαίο Πέλαγος”, είπε.
Σημαία του πολέμου
Περίπου τρεις εβδομάδες αργότερα, և πριν από αυτό, η ελληνική απάντηση στην απόκτηση της Ίμια μεταδόθηκε στην Τουρκία μέσω διπλωματικών οδών. Ο δήμαρχος της Καλύμνου Δημήτρης Διακομιχάλης, συνοδευόμενος από τον αρχηγό της αστυνομίας και δύο κατοίκους του νησιού, πήγε στη Μικρή Ημία για να ακούσει τι είπε για την επικράτειά του. , υψώνει τη σημαία της Ελλάδας. Είναι 25 Ιανουαρίου 1996. Λίγες ώρες αργότερα το γαλάζιο-άσπρο κύμα στη Μεγάλη Ημία.
Τα τουρκικά κανάλια μεταδίδουν τις εικόνες, προκαλώντας τη γνώμη του γειτονικού κοινού. Δύο δημοσιογράφοι της δημοφιλούς εφημερίδας Hurriyet ταξιδεύουν στη Μικρή Ημία με νοικιασμένο ελικόπτερο στις 27 του μήνα. Χαμηλώνουν τη σημαία μας και υψώνουν την τουρκική. Όλη η εκδήλωση βιντεοσκοπήθηκε σε όλο τον κόσμο.
Η Αθήνα εμπλέκεται σίγουρα στο “παιχνίδι” σημαιών. Στέλνει μια περιπολία του στόλου στην περιοχή και υπακούει στην ημισέληνο. Αλλά το ένστολο προσωπικό δεν είναι αρκετό για αυτό. Αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να επανεγκαταστήσει την ελληνική σημαία κατά παράβαση πολιτικών τάξεων. Οι Τούρκοι πολλαπλασιάζουν τα πλωτά πλοία, οπότε τη νύχτα της 28ης Ιανουαρίου, οι Έλληνες βάτραχοι ανεβαίνουν σε ένα βραχώδες νησί, οπότε πρέπει τώρα να κρατήσουν τη σημαία μας.
Οι απειλές του πρωθυπουργού
Καθώς τα εθνικά σύμβολα ανεβαίνουν και πέφτουν, σημαντικές ευθυγραμμίσεις πραγματοποιούνται στην κεντρική πολιτική αρένα της χώρας. Σοβαρά ο ασθενής του Ανδρέας Παπανδρέου Παραιτήθηκε ως πρωθυπουργός και αντικαταστάθηκε από τον 60χρονο νεωτεριστικό Κώστα Σημίτη.
Τη Δευτέρα το απόγευμα, 29 Ιανουαρίου, διάβασε τις ανακοινώσεις του προγράμματος της κυβέρνησής του στη σύνοδο ολομέλειας του κοινοβουλίου και τις έστειλε στην Άγκυρα, όπου θα ανταποκριθεί αμέσως σε οποιεσδήποτε περαιτέρω προκλήσεις.Την Τρίτη, ο 50χρονος Τούρκος πρωθυπουργός Τάνσου Τσίλερ θα εξηγήσει στην Εθνοσυνέλευση της χώρας του ότι “την επόμενη μέρα η ελληνική σημαία δεν θα φέρει στο Καρδάκ (= Ίμια)”. Η κατάσταση είναι εκτός ελέγχου. Εάν δεν βρεθεί άμεση λύση, αναμένεται σύγκρουση.
Η έξοδος του ναυτικού Ored
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, τα ελληνικά κανάλια μεταδίδουν ζωντανά την αναχώρηση του στόλου μας από το κανάλι του λιμανιού της Σαλαμίνας. Τα τέσσερα πέμπτα των μεγάλων πλοίων μας πλέουν στην πανοπλία, κινούνται γρήγορα νοτιοανατολικά στο Αιγαίο για να αντισταθούν στους Τούρκους, οι οποίοι ταυτόχρονα πλέουν από τη Σμύρνη, αποσύροντας το 50% των δυνάμεών τους. Η εντολή που δόθηκε από τους κυβερνήτες στο Γενικό Επιτελείο του Ναυτικού είναι σαφής. “Έχετε στοχεύσει κάθε τουρκική μονάδα.” Στο Έβρο և Τα τοπικά αποθέματα κινητοποιούνται στα νησιά του Αιγαίου.
Το βράδυ του ντοκιμαντέρ
Το βράδυ 30-31 Ιανουαρίου, η στρατιωτική-πολιτική ηγεσία βρίσκεται σε τακτική συνεδρίαση στο κοινοβούλιο στο γραφείο του πρωθυπουργού (όχι στο ειδικά σχεδιασμένο επιχειρησιακό κέντρο του Πενταγώνου, το οποίο έχει σχεδιαστεί σε τέτοιες περιπτώσεις για … να γίνει συμβούλιο πολέμου), ενώ Εκατομμύρια πολίτες ανησυχούν έντονα για τις εξελίξεις.
31 Ιανουαρίου στις 1 το πρωί. Στις 40, οι τουρκικές ειδικές δυνάμεις προσγειώθηκαν στη Μεγάλη Ημία και στις 05 το πρωί. Στις 30. Ένα ελληνικό ναυτικό ελικόπτερο που σκοτώθηκε από μια φρεγάτα Ναβαρίνο για να επαληθεύσει την παρουσία των Τούρκων στο νησί συνετρίβη ενώ προσπαθούσε να επιστρέψει στη βάση του σε αντίξοες καιρικές συνθήκες.
Και τα τρία μέλη του πληρώματος σκοτώθηκαν. Υπολοχαγός Χριστόδουλος Καρατάσης, Υπολοχαγός Παναγιώτης Βλαχάκος և Αρχηγός Έκτορας Γιαλόψος. Πολλές απόψεις έχουν εκφραστεί για τις αιτίες του θανατηφόρου συντριβής ελικοπτέρου.
Ωστόσο, η επίσημη θέση του Πολεμικού Ναυτικού είναι ότι καταστράφηκε λόγω κακών καιρικών συνθηκών – απώλειας πιλοτικού προσανατολισμού (η λεγόμενη ζάλη).
“Χωρίς πλοία, χωρίς στρατεύματα, χωρίς σημαίες”
Η επέμβαση των ΗΠΑ θα ανακουφίσει την κρίση. Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για Ευρωπαϊκές και Καναδικές Υποθέσεις Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των ωρών, βρίσκεται σε συνεχή τηλεφωνική επαφή με τους πολιτικούς ηγέτες της Ελλάδας και της Τουρκίας. Την αυγή, η υπερδύναμη επιβάλλει τη θέλησή της. «Χωρίς πλοία, χωρίς στρατεύματα, χωρίς σημαίες» (θα πει «όχι πλοία, χωρίς στρατεύματα, χωρίς σημαίες»). Η Αθήνα και η Άγκυρα συμφωνούν. Αμέσως πριν από την αυγή, οι στόλοι φεύγουν από την καμένη περιοχή της Ηλείας.
* Ο Γεώργιος Σάρης είναι δημοσιογράφος της ESIEA που απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στο βραβείο Ath.Botsis για μια αντικειμενική και πλήρη παρουσίαση ιστορικών πολιτικών ζητημάτων.